Sự phun trào của núi lửa đã giúp hình thành nên các địa hình của bề mặt trái đất như ngày nay. Điều thú vị là, không cần phải sang tận Indonesia, Nhật Bản hay Hawaii, chúng ta vẫn có thể quan sát được các ngọn núi lửa ngay tại Công viên địa chất Đắk Nông trên cao nguyên M'nông đầy nắng và gió.

Theo khảo sát của các nhà khoa học, Công viên địa chất Đắk Nông hiện có 5 miệng núi lửa, bao gồm cả núi lửa âm và núi lửa dương, là nơi lưu giữ lịch sử kiến tạo địa chất của lớp vỏ Trái đất in dấu lên vùng đất nơi đây.

Núi lửa Nâm Blang (Chư R'luh)

Núi lửa Nâm Blang, trước đây còn được biết đến với tên gọi là núi lửa Chư R'luh, là một trong các ngọn núi lửa đẹp nhất Tây Nguyên, nằm ở huyện Krông Nô. Núi có hình nón cụt đặc trưng, đẹp ngoạn mục và có thể chiêm ngưỡng được từ một khoảng cách rất xa với các hướng khác nhau. Hoạt động của núi lửa này xảy ra trong khoảng thời gian cách đây khoảng 0,689 triệu năm đến 0,199 triệu năm.

Núi lửa Nâm Blang là núi lửa đặc trưng cho kiểu phun trào trung tâm. Đáng chú ý, đây là núi lửa duy nhất trong vùng Công viên địa chất Đắk Nông tạo ra hệ thống 50 hang động dung nham, có quy mô và tính độc đáo bậc nhất Đông Á, ẩn chứa nhiều điều thú vị đang cần được nghiên cứu và giải mã.

Ngoài ra, việc phát hiện ra di chỉ khảo cổ của người tiền sử sinh sống trong hệ thống hang động núi lửa này đã làm chấn động giới cổ nhân học thế giới và làm nổi bật thêm giá trị khoa học, giáo dục của điểm địa chất độc đáo này.

Núi lửa Băng Mo (Ea Tling)

Núi lửa Băng Mo (trước đây gọi là núi lửa Ea T'Linh) nằm ở thị trấn Ea T'Linh, huyện Cư Jút. Đây là núi lửa trẻ, điển hình của kiểu phun trào trung tâm, có niên đại từ 200.000-600.000 năm.

Miệng núi lửa Băng Mo - Ảnh tư liệu

Miệng núi lửa Băng Mo được bảo tồn khá tốt với hình dạng tương đối tròn và rõ nét; đường kính khoảng 242m, cao 40m, sườn dốc 15^o và ở độ cao 407m so với mực nước biển. Xung quanh khu vực này, có thể tìm thấy xỉ, tro, đá và bom núi lửa nằm trải rác.

Núi lửa Băng Mo hiện là núi lửa duy nhất được địa phương đầu tư xây dựng điểm dừng chân trên đỉnh núi. Từ chân núi lửa, để leo lên đến miệng núi lửa mất khoảng 30 phút. Sườn núi thoải nên phù hợp với du khách mọi lứa tuổi. Đứng trên đỉnh núi, du khách có thể phóng tầm mắt ôm trọn không gian của cả một vùng thị trấn bình yên và trù phú.

Núi lửa Băng Mo là một điểm trải nghiệm địa chất tuyệt vời, để khám phá những dấu ấn vượt không gian và thời gian của lịch sử kiến tạo địa chất Trái Đất lên cao nguyên M'nông này.

Núi lửa Nâm Gle (Thuận An)

Nằm ở huyện Đắk Mil, núi lửa Nâm Gle được xem là một trong những núi lửa trẻ ở khu vực Tây Nguyên. Hình dáng núi lửa Thuận An khác hẳn so với các núi lửa khác trong khu vực công viên địa chất Đắk Nông.

Núi lửa có dạng oval kéo dài thành lòng máng hẹp, phần thấp nhất tạo nên một rãnh hẹp sâu kéo dài trùng với phương đứt gãy Đông Bắc –Tây Nam. Từ trên cao xuống, núi lửa Thuận An trông giống như hai mảnh vỏ hến úp vào nhau. Đây là một trong những núi lửa có hình dáng đẹp, có sự kết hợp giữa phun trào khe nứt và phun nổ.

Núi lửa Nâm Gle - Ảnh: Võ Anh Tú

Núi lửa Nâm Gle hoạt động cách đây khoảng 781.000 - 126.000 năm. Ngay sát chân núi lửa là hồ nước tự nhiên khá rộng và đẹp. Theo nhận định của các nhà khoa học, cơ chế thành tạo của hồ có thể liên quan đến hoạt động của núi lửa này.

Núi lửa Nam Dơng

Tọa lạc ở huyện Cư Jut, Nam Dơng là núi lửa lớn thứ ba của Công viên địa chất Đắk Nông, có cảnh quan ngoạn mục và được bảo tồn khá nguyên vẹn.

Miệng núi lửa có hình phễu với độ cao của địa hình ít khác biệt so với xung quanh. Đây là núi lửa dạng khiên có diện phân bố đá basalt rộng lớn và rất ít tro vụn núi lửa. Theo độ cao của miệng núi lửa, có thể gọi đây là miệng núi lửa âm, bởi vì nhìn từ xa cũng như ở gần (trong vòng bán kính 1 - 2km) không phân biệt được hình thái núi lửa.

Núi lửa Nam Dơng có pha sau cùng phun trào cách đây khoảng 0.401 ± 0.17 triệu năm, Miệng núi lửa có hình phễu đã minh chứng cho hiện tượng co rút thể tích và sụt lún theo nguyên lý cân bằng trọng lực ngay sau khi phun trào ngưng nghỉ.

Cụm núi lửa Nâm Kar

Nằm trên địa bàn huyện Krông Nô, tiếp giáp với xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong, núi lửa Nâm Kar là một trong những núi lửa đẹp nhất trong khu vực Công viên địa chất Đắk Nông.

Núi lửa này hoạt động cách ngày nay khoảng 5,33 - 0,78 triệu năm trước, có sự kết hợp giữa phun trào và phun nổ. Ngoài miệng núi lửa chính còn có 2 miệng núi lửa phụ được hình thành dưới dạng lỗ thoát dung nham. Ngoài ra còn có các khuôn cây hóa thạch được hình thành trong quá trình phun trào núi lửa.

Cụm núi lửa Nâm Kar - Ảnh: Võ Anh Tú

Núi lửa này có quy mô không lớn nhưng có các "núi lửa vệ tinh", có tính độc đáo về kiểu hình thành, cấu tạo và tính phân kỳ. Cùng với núi lửa Nâm Kar, núi lửa phụ và nón than khu vực lân cận đã tạo nên cụm các miệng núi lửa có hình dạng đẹp ngoạn mục và độc đáo vào bậc nhất của Công viên địa chất Đắk Nông.

Bạch Vân

Nguyễn Văn Chinh