Quy hoạch và đầu tư theo quy hoạch

Xác định quy hoạch có vai trò hàng đầu trong phát triển thủy lợi bền vững, những năm qua, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo ngành chức năng, các địa phương quan tâm đúng mức đến hoạt động này.

Công trình Đắk Drồ (Krông Nô) đáp ứng nhu cầu tưới cho khoảng 1.300 ha cây trồng

Cụ thể, với chức năng, nhiệm vụ được giao, Sở Nông nghiệp- PTNT đã phối hợp với các sở, ban ngành, địa phương lập quy hoạch thủy lợi trên địa bàn tỉnh và quy hoạch thủy lợi chi tiết tại các huyện, thị xã. Tính đến năm 2018, UBND tỉnh đã phê duyệt 9 dự án quy hoạch về lĩnh vực thủy lợi trên địa bàn tỉnh. Điển hình như Quy hoạch thủy lợi thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Đắk Nông.

Trên cơ sở đó, 8/8 huyện, thị xã đều đã được phê duyệt Quy hoạch chi tiết thủy lợi giai đoạn 2015 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Theo các quy hoạch này, giai đoạn đến năm 2020, toàn tỉnh sẽ có 70 công trình thủy lợi được nâng cấp, sửa chữa với tổng số vốn dự kiến khoảng 741 tỷ đồng. Có 54 công trình thủy lợi xây dựng mới với tổng vốn dự kiến khoảng 1.748 tỷ đồng. Giai đoạn từ năm 2020-2030, tỉnh đưa ra mục tiêu nâng cấp, sửa chữa  28 công trình với tổng mức đầu tư dự kiến là 496 tỷ đồng.  Cũng trong giai đoạn này, toàn tỉnh dự kiến sẽ xây mới 152 công trình thủy lợi với tổng số vốn khoảng 1.000 tỷ đồng.

Trên cơ sở các quy hoạch được phê duyệt, các địa phương theo danh mục công trình và thứ tự ưu tiên đầu tư đã được phê duyệt, hàng năm căn cứ vào kế hoạch vốn của các cấp để xây dựng kế hoạch, tổ chức chỉ đạo và thực hiện việc đầu tư xây dựng các dự án. Các cơ quan chuyên môn triển khai theo dõi, kiểm tra việc thực hiện các quy hoạch tại địa phương, qua đó đề xuất các phương án bổ sung, điều chỉnh các quy hoạch cho phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Theo ông Lê Trọng Yên, Giám đốc Sở Nông nghiệp - PTNT, so với các quy hoạch khác trong Ngành thì có thể đánh giá quy hoạch về thủy lợi có chất lượng cao, đáp ứng tốt các yêu cầu về tính chất kỹ thuật, chuyên ngành và phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Bước đầu, các quy hoạch đã được thực hiện với những kết quả đáng ghi nhận.

Trạm trung chuyển nước hồ Tây, phục vụ đắc lực cho việc cứu hạn cục bộ ở Đắk Mil trong mùa khô

Nâng cao hiệu quả quản lý

Trước năm 2010, các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh chủ yếu là do UBND xã, phường thị trấn, các nông, lâm trường quản lý. Đội ngũ cán bộ thủy lợi quá mỏng, chuyên môn hạn chế, kinh phí phục vụ cho công tác quản lý, khai thác, duy tu, bảo dưỡng ít. Điều này đã dẫn đến tình trạng nhiều công trình bị bỏ ngỏ, vô chủ. Việc lấn chiếm hành lang an toàn công trình thủy lợi diễn ra phổ biến làm cho chất lượng xuống cấp rất nhanh, hiệu quả khai thác thấp và hệ số an toàn công trình thấp.

Năm 2010, Công ty TNHH MTV Khai thác CTTL Đắk Nông được UBND tỉnh thành lập. Công ty được giao nhiệm vụ chính là quản lý, khai thác hiệu quả hệ thống các công trình thủy lợi được giao trên địa bàn tỉnh, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh. Từ đó, đã hạn chế xuống cấp và tiết kiệm chi phí sửa chữa, nâng cấp các công trình thủy lợi cho Nhà nước, bảo đảm an toàn công trình, tính mạng và tài sản của người dân.

Từ quản lý 156 công trình thủy lợi ban đầu,  đến nay Công ty đã quản lý 200 công trình, trong đó gồm 170 là hồ chứa, 18 đập dâng, 5 hệ thống trạm bơm, 6 hệ thống kênh tiêu, 1 công trình chuyển nước, 197 km kênh tưới, tiêu. Dự kiến thời gian tới, Công ty sẽ tiếp nhận bàn giao quản lý, khai thác thêm 49 công trình thủy lợi từ địa phương, các công ty nông lâm nghiệp.

Theo ông Trịnh Văn Tường, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác CTTL Đắk Nông thì so sánh trước và sau khi đơn vị nhận quản lý công trình, kết quả nổi bật nhất đó là hạ tầng thủy lợi ngày càng hoàn thiện. Cụ thể, bằng các nguồn vốn khác nhau, Công ty đã triển khai đầu tư sửa chữa thường xuyên, sửa chữa lớn, sửa chữa cấp bách 55 công trình với kinh phí khoảng 344 tỷ đồng. Qua đó, nhiều công trình được bảo đảm an toàn, nâng cao năng lực tưới. Nếu như năm 2011, đơn vị thực hiện tưới được 26.479,75 ha, thì đến năm  2012 là 28.535,01 ha, đạt 107,76% so với năm 2011. Năm 2018, các công trình thuộc đơn vị quản lý thực hiện tưới được 41.912,86 ha, đạt 158,28% so với năm 2011. "Song song với hoàn thiện hạ tầng thủy lợi, đội ngũ cán bộ, nhân viên, công nhân của công ty được tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng hàng năm nên có trình độ chuyên môn ngày càng sâu, tác phong làm việc khoa học, hiệu quả.  Lực lượng này được bố trí đều khắp các huyện, thị xã qua các chi nhánh công ty đã làm tăng năng lực phục vụ đa mục tiêu nông nghiệp, thủy sản, sinh hoạt, cảnh quan cho các công trình theo hướng bền vững", ông Tường khẳng định.

Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi tỉnh đang quản lý 197 km kênh chính tưới, tiêu trong toàn tỉnh

Nhận diện rõ những thách thức

Trong điều kiện biến đổi khí hậu, sự phát triển của ngành Thủy lợi trên địa bàn tỉnh đang phải đối diện với không ít những khó khăn, thách thức. Trong đó, có thể kể đến trước tiên là các công trình thủy lợi nhiều, phân bố trên địa hình phức tạp, phần lớn được xây dựng từ lâu nên đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Năng lực hồ chứa nhỏ, khả năng thoát lũ hạn chế, không còn phù hợp với tình hình biến đổi khí hậu phức tạp hiện nay.

Mặc dù hàng năm, đơn vị quản lý đã huy động, ưu tiên các nguồn vốn hợp pháp khác để đầu tư nâng cấp, sửa chữa các công trình nhưng nguồn kinh phí đầu tư sửa chữa còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Theo thống kê, hiện có 79/200 công trình do TNHH MTV Khai thác CTTL Đắk Nông  quản lý đang bị hư hỏng, xuống cấp. Các hư hỏng chủ yếu thuộc hạng mục đập đất, tràn xả lũ, cống lấy nước đầu mối... Các trạm bơm dọc sông Krông Nô đối diện với nhiều rủi ro, lãng phí hạ tầng. Nguyên nhân chính là do mực nước tại cửa vào bể hút phụ thuộc hoàn toàn vào chế độ xả phát điện của nhà máy thủy điện Buôn Tua Srah; đồng thời do địa chất, việc khai thác cát gây sạt lở bờ sông, không bảo đảm tính ổn định của lòng sông, mực nước bể hút thường xuyên duy trì ở mức thấp, ảnh hưởng an toàn công trình.

Tình trạng lấn chiếm hành lang, an toàn công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh còn nhiều phức tạp. Phần lớn các trường hợp vi phạm xảy ra đối với những công trình gần khu dân cư, đối tượng vi phạm đều là người dân sinh sống tại địa phương nên khó xử lý, di dời.  

Trước thực tế đó, ngành chức năng, đơn vị quản lý đang tập trung tận dụng mọi nguồn vốn để nâng cấp, sửa chữa các công trình cấp bách, đưa ra lộ trình từng bước để triển khai các giải pháp về giải tỏa hàng lang, cắm mốc công trình. Các nhiệm vụ về quan trắc khí tượng thủy văn, kiểm định an toàn hồ, đập cũng sẽ được cơ quan quản lý quan tâm đúng mức.

Theo Đắk Nông Online