Theo niên giám thống kê 2016 của Cục Thống kê tỉnh, năm 2010, toàn tỉnh mới có 7.127 ha hồ tiêu, trong đó có 5.590 ha hồ tiêu cho thu hoạch thì đến năm 2016, diện tích hồ tiêu toàn tỉnh đã tăng vọt lên 27.099 ha, trong đó có khoảng 11.485 ha hồ tiêu cho thu hoạch. Chỉ tính từ năm 2015 đến năm 2016, diện tích hồ tiêu trồng mới toàn tỉnh là 11.549 ha.

Các chuyên gia thăm, nghiên cứu một vườn hồ tiêu bị chết hàng loạt ở Đắk Song

Hệ lụy của thời "hoàng kim"

Trong thời điểm "vàng" của cây hồ tiêu ở những năm 2014-2015, nhiều chuyên gia đã nhận định với mức giá từ 180.000 đồng đến 200.000 đồng/kg tiêu đen thì đây là loại cây trồng siêu lợi nhuận. Nếu ở mức giá này, cây tiêu sẽ không ngừng được mở rộng diện tích, lấn át các cây khác dẫn đến mất cân đối trong cơ cấu cây trồng của nhiều địa phương.

Còn nhớ cuối năm 2016, trong một lần tới Đắk Nông, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Lân Hùng đã khẳng định: Nếu giá hồ tiêu ở mức siêu lợi nhuận, việc nông dân mở rộng diện tích là không thể tránh khỏi, bất chấp khuyến cáo hay biện pháp can thiệp nào từ phía nhà nước. Chỉ khi giá hồ tiêu tìm được chỗ đứng phù hợp (tức mức giá hợp lý), lúc đó, ai là người trồng tiêu, vùng nào thích hợp trồng tiêu mới rõ. Tuy nhiên, ở thời điểm này, những hộ đầu tư vào hồ tiêu theo kiểu phong trào sẽ phải trả giá do hệ lụy để lại từ lúc giá hồ tiêu đang ở thời điểm "hoàng kim".

Quả đúng như vậy, cách đây mấy năm, qua quá trình tác nghiệp, chúng tôi đã ghi nhận phong trào "nhà nhà trồng tiêu, người người trồng tiêu". Thậm chí, có một số hộ dân ở vùng trũng Krông Nô cũng vay tiền ngân hàng mua đất đồi về đổ xuống ruộng lúa, nâng nền chống úng để trồng hồ tiêu. Một bộ phận đầu tư thì chớp cơ hội, mua rẫy đầu tư "lướt sóng" bằng việc trồng hồ tiêu, tăng cường can thiệp các biện pháp hóa học để tiêu lớn nhanh, xanh mơn mởn nhằm rao bán rẫy với giá "trên trời". Trong cơn sốt hồ tiêu thời điểm này, giống hồ tiêu đưa ra thị trường cũng không thể kiểm soát về nguồn gốc, dịch bệnh.

Chưa kể, để nhanh chóng trở thành tỷ phú, nông dân không ngần ngại đầu tư cho cây tiêu bằng mọi giá, kể cả can thiệp quá mức về phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật.  Để rồi, khi hồ tiêu rớt giá như hiện nay, người dân chán nản, bỏ vườn dẫn đến các vườn tiêu đột ngột xuống sức, nảy sinh nhiều bệnh dẫn đến chết nhanh, chết chậm. Nhiều hộ trồng tiêu chán nản, bỏ vườn vì giá cả quá thấp dẫn đến phát sinh dịch bệnh diện rộng.

Nhiều người cho rằng, con số hơn 2.000 ha hồ tiêu bị nhiễm bệnh, trong đó 410 ha hồ tiêu hiện nay trên địa bàn toàn tỉnh bị chết chỉ là con số khiêm tốn, còn thực tế cao hơn nhiều. Thậm chí, nhiều người còn lo ngại cây hồ tiêu sẽ đứng trước nguy cơ "vỡ trận" vì nhiều người dân không đủ khả năng đầu tư nên bỏ mặc dẫn đến chết hàng loạt hoặc chặt phá để thay thế những cây trồng khác. 

Trồng hồ tiêu theo quy trình sinh thái, sinh học là hướng phát triển tất yếu để xây dựng ngành hồ tiêu bền vững

Nhà nước cần sớm vào cuộc

Hệ lụy từ việc phát triển ồ ạt diện tích hồ tiêu bằng mọi giá như thời gian qua không phải nhà nước không có khuyến cáo. Tuy nhiên, như đã nói, nếu mức giá hồ tiêu quá cao thì các biện pháp can thiệp từ phía nhà nước trong quản lý quy hoạch, làm chủ diện tích, chất lượng là rất khó khăn. Vì thế, trong thời điểm như hiện nay, chính là cơ hội "vàng" để chúng ta tái cơ cấu cây hồ tiêu theo hướng hợp lý, bền vững.

Tại cuộc họp Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh lần thứ 13 (khóa XI) vừa qua, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Bốn cho rằng trước thực trạng phát triển hồ tiêu như hiện nay, nhà nước cần phải xắn tay vào cuộc một cách tích cực, quyết liệt trong việc khuyến cáo, hỗ trợ người dân giữ vườn, phát triển cây hồ tiêu theo hướng bền vững. Trên thực tế, thời gian gần đây, nhiều người dân trồng hồ tiêu điêu đứng vì nợ nần do giá hồ tiêu chỉ ở mức 50 đến 53.000 đồng/kg thì cũng không ít hộ dân vẫn "sống khỏe" với cây hồ tiêu. Đó là những hộ trồng tiêu sinh học, tiêu sinh thái đạt chuẩn. Những hộ trồng hồ tiêu theo quy trình, có sự liên kết hiện nay vẫn được thị trường đón nhận với giá khá cao từ 115.000 đồng đến 130.000đồng/kg.

Theo ông Đinh Xuân Thu, chủ Trang trại xanh Thu Thủy, ở xã Nâm N'Jang (Đắk Song) thì trồng tiêu sinh học sẽ cho năng suất, sản lượng thấp hơn trồng tiêu có can thiệp các phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật nhưng bù lại, giá bán cao hơn rất nhiều ở mọi thời điểm và vườn tiêu phát triển ổn định, ít phát sinh dịch bệnh. Chưa kể, nếu so sánh giá thành sản phẩm, trồng tiêu thông thường cứ cho là năng suất cao nhưng giá bán thấp sẽ đội giá thành cao lên bởi công thu hái, sơ chế nên nông dân không có lãi. Còn với trồng tiêu đạt các tiêu chuẩn, với giá bán như hiện nay, người dân vẫn có lãi khá cao. Tuy nhiên, không phải ai cũng trồng được hồ tiêu đạt chuẩn mà còn phụ thuộc vào điều kiện đất đai, diện tích, trình độ canh tác và cả hiểu rõ về cây hồ tiêu.

Cũng theo đồng chí Nguyễn Bốn, thời điểm này, nếu không xem đây là cơ hội "vàng" để sắp xếp, cải tiến lại chất lượng sản xuất của cây hồ tiêu thì rất khó để chúng ta phát triển thương hiệu của một trong những cây trồng chủ lực của tỉnh. Vì vậy, việc rà soát lại diện tích hồ tiêu để đưa vào những vùng trồng hồ tiêu trong phạm vi quy hoạch, có phương án, giải pháp hỗ trợ nông dân là việc làm cần thiết hiện nay của ngành Nông nghiệp và các địa phương. Cụ thể như nhà nước cần tuyên truyền, vận động các hộ nông dân, đơn vị trồng tiêu tổ chức sản xuất tiêu theo các tổ, nhóm, hợp tác xã, có liên kết với doanh nghiệp để được hỗ trợ tập huấn kỹ thuật trồng tiêu đúng quy trình, và bảo đảm bao tiêu sản phẩm đầu ra. Đặc biệt, các địa phương cần quản lý chặt quy hoạch, có biện pháp ngăn chặn việc nông dân trồng tiêu một cách tự phát và ồ ạt như các năm vừa qua; tăng cường quảng bá, xây dựng thương hiệu tiêu cho từng vùng, từng địa phương, nhằm góp phần phát triển bền vững cây tiêu.

Theo Đắk Nông Online